Wordt waterstof de opvolger van het aardgas?
Waterstof in uw woning
Het afscheid van ons aardgas komt iedere dag dichterbij. Hoe lang het gaat duren weet niemand precies, maar dát we afscheid gaan nemen van het aardgas is vrijwel zeker. Volgens deskundigen kan het op sommige locaties snel gaan, omdat het duurzame alternatief er al is: waterstof! Wordt het straks heel gewoon om uw woning te verwarmen met waterstof? Of is het een luchtkasteel? In dit artikel praten we u bij over de kansen van waterstof om de opvolger te worden van het aardgas.
Waterstof door aardgasleidingen
In Nederland ligt een enorm netwerk aan gasleidingen. Die bestaande infrastructuur zou in het voordeel kunnen zijn van waterstof als kandidaat om het aardgas te vervangen. Maar dan moeten we natuurlijk wél zeker weten dat de leidingen waar nu nog aardgas doorheen gaat, geschikt zijn voor het vervoeren van waterstof. Daar wordt aan gewerkt. In een straat met sloopwoningen in Uithoorn hebben Feenstra en netbeheerder Stedin* in 2020 het transport van waterstof toegepast in bestaande leidingen. Daarbij is kritisch gekeken naar wat er met het waterstofgas gebeurt bij koppelingen en aansluitingen. Niet alleen in de hoofdleiding, die door de straat loopt, maar óók in de leidingen die de woning in gaan. In de woningen zijn waterstofketels geplaatst en in gebruik genomen. Terwijl de ketel met behulp van de bestaande radiatoren het huis verwarmde, controleerde Feenstra de leidingen op eventuele lekkages. De resultaten van de test waren positief; alles wijst erop dat de bestaande aardgasleidingen zonder grote aanpassingen geschikt zijn voor waterstof.
Bekijk hieronder de video van Stedin over dit waterstofproject in Uithoorn.
* Aan het project in Uithoorn werkten ook woningcorporatie Eigen Haard, energieconsultant DNV GL, de gemeente Uithoorn en de cv-ketelfabrikanten Remeha en Nefit Bosch mee.
Wat zijn de voordelen van waterstof?
Daar kunnen we kort over zijn. Het verbranden van waterstof draagt niet bij aan de opwarming van de aarde. Bij de verbranding van waterstofgas komt namelijk alleen waterdamp vrij en géén CO2. Helaas geldt dat nog niet voor de productie. Op dit moment wordt veel waterstof gemaakt uit aardgas. Daarbij komt veel CO2 vrij. Pas wanneer de productie mogelijk is met windenergie of zonne-energie, is waterstof werkelijk een duurzaam alternatief. Waterstof heeft ook een belangrijk praktisch voordeel. Gaan we inderdaad gebruikmaken van de huidige aardgasleidingen, dan hoeven de straten en stoepen niet te worden opengebroken om de leidingen te vervangen.
Nog even geduld
Waterstof is geen energiedrager waar we al binnenkort plezier van hebben. Vóór 2030 zit het grootschalig verwarmen van huizen met waterstof er niet in. Dát is wat we keer op keer horen en lezen. Jan Wijbenga, commercieel manager bij Feenstra, kijkt er anders tegenaan.
“Voor toepassing op grote schaal moeten we inderdaad nog even geduld hebben, maar ik zie heel wat interessante initiatieven waar we echt geen tien jaar meer op hoeven te wachten.”
Jan Wijbenga, commercieel manager bij Feenstra
Eén daarvan is te vinden in Hoogeveen. Als alles volgens plan verloopt, wordt daar de komende jaren Nijstad-Oost gebouwd. Van de 100 woningen in de nieuwe wijk krijgen er ongeveer 80 een waterstofketel. In de eerste fase zal de waterstof worden aangevoerd en dichtbij de wijk worden opgeslagen. Daarna moet het waterstofgas lokaal worden geproduceerd, speciaal voor Nijstad-Oost. Tegelijkertijd wordt náást de nieuwe wijk in een aantal bestaande woningen de gaslevering vervangen door waterstof. In die huizen maakt de huidige aardgasketel dus plaats voor een waterstofketel. Daarnaast stappen de bewoners over van een gasfornuis naar koken op inductie.
Waterstof bijmengen
Aardgas zal zeker niet van de ene op de andere dag plaatsmaken voor waterstof. Neemt de productie van waterstof de komende jaren toe, dan kan de introductie van waterstof als brandstof voor de centrale verwarming stap voor stap plaatsvinden. Het is denkbaar dat al de komende jaren op sommige plaatsen het gas voor een klein deel zal bestaan uit waterstof. Het aardgas wordt dan ‘bijgemengd’ met waterstof. Nog niet iedere cv-ketel is daar geschikt voor. Voordat het zover is, zal er dus voor de bestaande cv-ketels een oplossing moeten komen.
De waterstofketel
Wanneer er alleen nog waterstof onze woning binnenkomt, dan is daar een ander type cv-ketel voor nodig. In proefprojecten zijn de eerste speciale waterstof-cv-ketels al geplaatst. Ze zien er min of meer hetzelfde uit als de cv-ketel die u gewend bent. Ook de prijs zal straks ongeveer gelijk zijn aan die van een cv-ketel op aardgas.
Voor alle duidelijkheid: de cv-ketel op waterstof is nog niet verkrijgbaar
Woningen verwarmen met waterstofgas gebeurt in Nederland voorlopig alleen nog in de vorm van proefprojecten. Er stroomt nog geen waterstofgas door de Nederlandse aardgasleidingen, dus bij Feenstra is de cv-ketel op waterstof voorlopig nog níét verkrijgbaar.
Wooncomfort met waterstof
Een cv-ketel die waterstof verbrandt levert precies dezelfde warmte als een aardgasketel. De warmtewisselaar zorgt ervoor dat het water dat naar de radiatoren stroomt, dezelfde temperatuur heeft als u gewend bent. Aan het comfort in huis merkt u dus geen verschil tussen aardgas en waterstof.
Koken op waterstof
Koken op waterstof is technisch mogelijk, maar niet met uw bestaande gasfornuis. Of er in de toekomst in de Nederlandse keukens een waterstofgasfornuis zal staan, is heel twijfelachtig. Het is logischer om voor het koken over te stappen van aardgas naar een van de vormen van elektrisch koken.
De prijs van waterstof
Op dit moment ligt de prijs van waterstof 20% tot 40% hoger dan die van aardgas. Maar we hebben nu nog voornamelijk te maken met ‘grijze’ waterstof, die niet duurzaam geproduceerd wordt. Die waterstof zal straks zeker niet door de leidingen gaan om als brandstof te dienen voor uw cv-ketel. Daarmee lossen we het klimaatprobleem namelijk niet op. Over de prijs van ‘groene’ waterstof (geproduceerd met wind- of zonne-energie) is nu nog niets met zekerheid te zeggen. De verwachting is wel dat door grootschalige productie de prijs van groene energie in de loop van de jaren zal dalen.
Wie gaat het waterstofgas leveren?
Voorlopig is het gebruik van waterstof voor het verwarmen van huizen nog in een pril stadium. In de projecten waarin we nu waterstof in woningen toepassen, heeft de bewoner te maken met één leverancier. Pas in de toekomst kunnen we denken aan een situatie waarin er een keuze bestaat uit verschillende leveranciers, zoals dat nu voor aardgas het geval is.
Waterstof in poedervorm?
Meestal wordt waterstof geproduceerd als gas of als vloeistof. Inmiddels wordt er ook gekeken naar de mogelijkheid om waterstof om te zetten in capsules met poeder. De energie komt vrij door de capsules te mengen met water. Waterstof in poedervorm kan een praktisch alternatief zijn op plaatsen waar geen stroomvoorzieningen zijn of waar het elektriciteitsnet onvoldoende capaciteit heeft.
Witte waterstof
In diepe aardlagen met veel ijzer is een bijzondere vorm van waterstof te vinden. Een chemische reactie van het aanwezige ijzer met heet water vormt daar waterstofgas dat vervolgens naar boven stroomt. De voorraad is enorm, maar er is nog veel onduidelijk over de manier waarop het waterstofgas gewonnen en gebruikt zou kunnen worden. Sommige geologen denken dat het exploiteren van natuurlijke (‘witte’) waterstof uiteindelijk goedkoper zal zijn dan de productie van grijze of groene waterstof. Er zijn geen aanwijzingen dat er ook witte waterstof in de Nederlandse bodem aanwezig is. In onder meer Spanje, Frankrijk en IJsland is dat wel het geval. Alleen in het Afrikaanse land Mali wordt witte waterstof op dit moment al daadwerkelijk gebruikt voor het opwekken van elektriciteit.
Waterstof is één van de toekomstplannen
De energietransitie bestaat uit diverse plannen, technieken en maatregelen. We zullen niet van fossiele brandstoffen kunnen overstappen op één duurzaam alternatief. Ook waterstof is dus niet dé oplossing. Het kan wél een belangrijke bijdrage leveren aan de ambitieuze doelstelling in het Klimaatakkoord: een CO2-neutraal land in 2050. Waterstof is één van de stukjes in een ingewikkelde puzzel. Martien van Dijk houdt zich bij cv-ketelfabrikant Remeha intensief bezig met waterstofprojecten. Ook hij ziet waterstof als een onderdeel van de totale oplossing:
“Wij zien voor de gebouwde omgeving drie sporen om de uitstoot van CO2 terug te dringen: elektrisch, warmtenetten en groene gassen. Waterstof hoort bij die laatste categorie. Afhankelijk van het moment, de plaats en de omstandigheden zal één van die oplossingen in een straat of wijk worden toegepast.”
Is voor waterstof een verbouwing nodig?
Het lijkt erop dat onze bestaande gasleidingen geschikt zijn voor de aanvoer van waterstof. Dat betekent dat kleine aanpassingen voldoende zullen zijn om in uw huis te kunnen overstappen van aardgas naar waterstof. Een verbouwing is dus niet nodig. Als het eenmaal zover is, heeft u wél een andere cv-ketel nodig.
Hydrogenium
Wat waterstof is, hebben we in Zorgeloos Wonen al eens uitgelegd. Waterstof is een energiedrager en géén energiebron. Wanneer we het over waterstof hebben, bedoelen we eigenlijk waterstofgas, ofwel H2. (De H staat voor Hydrogenium en de 2 geeft aan dat waterstofgas bestaat uit twee-atomige moleculen.) H2 is een gas zonder kleur, smaak of reuk. Op aarde komt waterstofgas alleen voor als onderdeel van een verbinding met een ander chemisch element. Dat andere element is meestal zuurstof. H2 verbindt zich dan met O tot H2O. In gewoon Nederlands: water.
Poll