Warmtenet: duurzame belofte voor de toekomst
Wordt uw woning aangesloten op een collectief warmtesysteem?
Steeds meer woningen worden aangesloten op een systeem voor collectieve warmte. Korter gezegd: een warmtenet. Warmtenetten zullen een grote rol gaan spelen in de energietransitie. Hoe groot is de kans dat ook uw huis straks onderdeel wordt van een warmtenet? Als dat gebeurt, wat betekent dat dan voor u? Wat zijn de voordelen, de nadelen en de kosten? En hoe duurzaam is een warmtenet eigenlijk? Dit artikel beantwoordt veel vragen over het warmtenet.
Stadsverwarming, wijkverwarming, blokverwarming, warmtenet: wat is het?
Er zijn nogal wat namen voor collectieve warmtesystemen in omloop, maar het principe is altijd hetzelfde: één centrale warmtebron zorgt voor verwarming en warm water in een aantal huizen. Dat kunnen alle appartementen in één flatgebouw zijn, alle huizen in één straat of zelfs alle woningen in een wijk of een compleet stadsdeel. Vanuit de warmtebron stroomt warm water door een buizenstelsel langs alle aangesloten huizen. In de meterkast van de woning zit een kastje waar het warme water binnenkomt. Een warmtewisselaar in het kastje zorgt ervoor dat de warmte wordt afgegeven aan de verwarmingsbuizen in uw woning. Vervolgens werkt stadsverwarming hetzelfde als een gewone cv-installatie. Het warme water loopt via verwarmingsbuizen naar de radiatoren of naar de vloerverwarming. De warmtewisselaar (of ‘afleverset’, zoals het kastje in uw meterkast bijvoorbeeld bij Vattenfall heet) zorgt ook voor warm water in de badkamer en de keuken. De temperatuur in huis regelt u zoals u dat gewend bent, met een (slimme) kamerthermostaat en/of thermostaatknoppen op de radiatoren.
Betekent een warmtenet een grote verbouwing?
Binnenshuis hoeft er nauwelijks iets te gebeuren om uw woning aan te sluiten op een warmtenet. Een installateur plaatst de warmtewisselaar (ongeveer 60 centimeter hoog, 40 centimeter breed en 20 centimeter diep), meestal in uw meterkast. Daarnaast komt er een leiding van de meterkast naar de plaats waar nu uw cv-ketel hangt. De radiatoren (of de vloerverwarming) die u nu heeft, kunt u gewoon blijven gebruiken. Het werk buiten is een ander verhaal. Voor een nieuw warmtenet moeten de straat en de stoep open. Ook is er graafwerk naar uw woning nodig om de aansluiting te maken van het warmtenet naar de meterkast.
Wat is het voordeel van een warmtenet?
Een aansluiting op een warmtenet heeft één heel duidelijk voordeel: u hoeft geen cv-ketel meer in huis te hebben. Dat scheelt in de aanschafkosten, in de kosten voor het onderhoud én in de ruimte.
Zijn er ook nadelen?
Wanneer uw woning wordt aangesloten op een warmtenet, heeft u geen aardgasaansluiting meer. Dat is een voordeel voor het klimaat, maar voor u betekent het dat u moet overschakelen op elektrisch koken. Kookt u nu nog op aardgas, dan is misschien ook een zwaardere aansluiting op het elektriciteitsnet nodig. Sommige mensen vinden ook het feit dat ze niet kunnen kiezen tussen verschillende warmteleveranciers een nadeel van het warmtenet.
Wat kost die warmte?
Een aansluiting op een warmtenet is niet gratis. Het net moet worden aangelegd, de aansluitingen moeten worden geïnstalleerd en onderhouden én de warmte moet natuurlijk worden geproduceerd. De eigenaar van een warmtenet wil de investeringen natuurlijk graag terugverdienen. De totale kosten van aanleg en exploitatie zijn verwerkt in het tarief dat u voor uw warmte betaalt. Een speciale warmtemeter meet:
- de hoeveelheid water die u verbruikt,
- de temperatuur van het water wanneer het uw huis binnenkomt,
- de temperatuur van het water wanneer het uw huis verlaat.
Met die gegevens berekent de warmtemeter de energie die u verbruikt.
Warmtenet en Warmtewet
Is uw woning aangesloten op het aardgasnet, dan kunt u zelf een aanbieder kiezen. Bij een warmtenet kan dat niet; de eigenaar van het warmtenet is automatisch ook de aanbieder van de warmte in uw huis. In de toekomst zullen er misschien grote warmtenetten komen waarop verschillende aanbieders actief zijn, maar zover is het nog niet. De eigenaar van uw warmtenet hoeft dus bij het bepalen van het warmtetarief voorlopig geen rekening te houden met concurrenten. Om te voorkomen dat u te veel gaat betalen, heeft de overheid de Warmtewet opgesteld. De Warmtewet garandeert dat u verzekerd bent van de levering van warmte, dat de service goed is én dat u een redelijke prijs betaalt. Het is de bedoeling dat uw kosten bij een aansluiting op een warmtenet niet hoger zijn dan wat u nu kwijt bent voor uw verwarmingssysteem op aardgas. Bij het bepalen van de tarieven zullen de overheid en de aanbieder van de warmte er wél rekening mee houden dat u straks geen kosten heeft voor onderhoud en voor het aanschaffen van een cv-ketel.
Tocht, vocht en andere ongemakken
Als uw cv-installatie nu zorgt voor een behaaglijk huis en een warme douche, zal dat ook bij een warmtenet het geval zijn. Is uw huis niet goed geïsoleerd of is de ventilatie niet op orde, dan kunt u in huis te maken hebben met tocht, te lage temperaturen en vochtproblemen. Bovendien stookt u dan niet efficiënt, waardoor uw energierekening onnodig hoog is. Eenmaal aangesloten op een warmtenet, zullen die problemen niet verdwijnen. Uw huis isoleren en de ventilatie verbeteren loont altijd. Met en zonder warmtenet.
Is onderhoud nog wel nodig?
Ieder verwarmingssysteem heeft onderhoud nodig. Maar bij een warmtenet heeft u daar als bewoner eigenlijk geen omkijken meer naar. De leverancier van uw warmte en warm water is eigenaar van het kastje in uw meterkast en zorgt dus óók voor het onderhoud. Het enige dat u moet doen is zo nu en dan de radiatoren ontluchten – en ook dat werkt hetzelfde als bij een normale cv-installatie.
Is een warmtenet duurzaam?
Hoe duurzaam een warmtenet is, hangt vooral af van de warmtebron. Ruim 6% van de woningen in ons land is aangesloten op een warmtenet. Bij betrekkelijk veel van die warmtenetten verstookt de centrale warmtebron nog aardgas. Dat is op zichzelf niet heel duurzaam, maar zelfs dan stoten de aangesloten woningen samen minder CO2 uit dan wanneer ze allemaal een eigen cv-ketel op aardgas zouden hebben. Heeft het warmtenet een duurzame bron, dan valt de CO2-uitstoot naar schatting 50% tot 70% lager uit dan bij afzonderlijke cv-ketels.
(Bron: Milieu Centraal)
Wat zijn de plannen van uw gemeente?
Als het goed is, heeft iedere gemeente in Nederland een plan voor de toekomstige warmtevoorziening in uw straat of wijk. Heeft u daarover nog niets van uw gemeente gehoord, dan kunt u uiteraard zelf bij uw gemeente informeren hoe het staat met de plannen. Misschien bestaan er al ideeën over wat er bij u in de straat gaat gebeuren. Het is goed om nu alvast te weten of en wanneer u de mogelijkheid heeft om uw woning aan te sluiten op een warmtenet. Zeker als uw cv-ketel binnenkort aan vervanging toe is en u serieus nadenkt over een duurzaam alternatief, zoals een warmtepomp.
Verplicht meedoen aan een warmtenet
Veel nieuwbouwwijken krijgen bij oplevering direct een aansluiting op een warmtenet. In zo’n geval heeft u als koper dus geen keus. Koopt u een huis in zo’n wijk, dan krijgt u het warmtenet erbij. Er worden ook warmtenetten aangelegd in bestaande straten en wijken. Bent u daar de eigenaar van een woning, dan bent u niet verplicht om uw woning te laten aansluiten. Of het verstandig is om niet mee te doen, is de vraag. Veel gemeenten zullen in samenspraak met de netbeheerder bij de aanleg van het warmtenet de gasleidingen laten verwijderen. U zit dan zonder warmtenet- én zonder aardgasaansluiting. Bij huurwoningen is de warmtevoorziening meestal de verantwoordelijkheid van de woningcorporatie. Als huurder zult u in de praktijk weinig invloed hebben op de keuze voor de aanleg van een warmtenet.
Hoe warm is het water in een warmtenet?
Niet alle warmtenetten leveren water van dezelfde temperatuur. Hoe lager de temperatuur van het water dat in uw verwarmingsbuizen terechtkomt, hoe minder energieverlies er optreedt bij het rondpompen van de warmtebron naar de woningen en terug. Water met een temperatuur van 70C is geschikt voor het verwarmen van vrijwel ieder huis, ook als dat maar matig geïsoleerd is. Verwarmingswater met lagere temperaturen is alleen geschikt voor goed of héél goed geïsoleerde woningen.
(Bron: Milieu Centraal)
Hoe belangrijk worden warmtenetten in Nederland?
Collectieve warmtesystemen zijn hard nodig om de doelstellingen van het Klimaatakkoord te halen. De verwachting is daarom dat het aantal huizen met een aansluiting op een warmtenet flink zal groeien. Een stad als Amsterdam wil dat al in 2040 ruim de helft van de woningen warmte en warm water uit stadsverwarming haalt. Tien jaar later moet Nederland volgens de afspraken in het Klimaatakkoord CO2-neutraal zijn. De verwachting is dat dan in het hele land de helft van de wijken een warmtenet kan hebben.
(Bron: Milieu Centraal)
Van wie is het warmtenet?
Iedere gemeente moet volgens het Klimaatakkoord inmiddels een plan hebben voor de toekomstige warmtevoorziening van alle straten en wijken. Kiest de gemeente voor een warmtenet, dan zal ze op zoek gaan naar commerciële partijen om het net aan te leggen en te exploiteren. Meestal volgt er dan een aanbesteding en valt het besluit wie de eigenaar wordt van het warmtenet. De gemeente stelt daarbij voorwaarden aan de warmteleverancier, bijvoorbeeld over de leveringszekerheid, de kwaliteit en de duurzaamheid. Ook zal de gemeente garanties willen voor de levering van warmte aan huizen en straten die minder rendabel zijn, bijvoorbeeld omdat ze ver buiten de bebouwde kom liggen. De afgelopen jaren hadden de meeste warmtenetten een commerciële partij (meestal een grote energieleverancier) als meerderheidsaandeelhouder. In het najaar van 2022 heeft het kabinet laten weten dat het die situatie wil veranderen. Als het aan het kabinet ligt, krijgt de overheid een meerderheidsbelang in alle warmtenetten in Nederland.
Waar komt de warmte eigenlijk vandaan?
Ieder warmtenet heeft zijn eigen warmtebron(nen).
Warmte uit water
Er zijn allerlei manieren om gebruik te maken van de warmte van water. De verzamelnaam voor die technieken is aquathermie. De warmte van oppervlaktewater (rivieren, meren, plassen) kan via een warmtewisselaar het water in een warmtenet verwarmen. De warmte kan ook worden opgeslagen in de bodem, met een systeem voor warmte-koudeopslag (wko). Er zijn ook manieren om de restwarmte in te zetten van water dat al voor een andere toepassing gebruikt is. Afvalwater is bijvoorbeeld een belangrijke warmtebron voor warmtenetten. Dat water kan afkomstig zijn van een rioolwaterzuiveringsinstallatie, van een elektriciteitscentrale of van de industrie. Ook de restwarmte van het water dat in de afvoer van de douche of de gootsteen verdwijnt kan met behulp van een warmtewisselaar aan het warmtenet worden toegevoegd.
Warmte uit biomassa
Veel warmtenetten halen hun energie uit hout, snoeiafval, de inhoud van de groene huisvuilcontainers en mest. Deze biomassa wordt vergist (voor biogas) of verbrand (voor warmte).
Warmte uit de aarde
Ook de warmte in de grond is een prima bron voor warmtenetten. Uit een diep gat in de grond wordt warm water naar boven gepompt. Het water kan worden toegevoegd aan een warmtenet voor woningen, maar het wordt ook vaak gebruikt voor het verwarmen van kassen.
Poll