Uw woning is een onmisbare schakel in de energievoorziening
Wordt ieder huis een energiecentrale?
We hadden Groningen voor het aardgas, het Midden-Oosten, Drenthe en de Noordzee voor de olie en als we elektriciteit nodig hadden deden we een beroep op een paar grote centrales, verspreid over het land. Zo zag onze aanvoer van energie er (héél simpel samengevat) tot voor kort uit. Maar die tijd is voorbij. De energievoorziening is een enorme legpuzzel, waarvan de stukjes op een slimme manier in elkaar moeten passen. En uw woning is één van de puzzelstukjes.
Waarom moet onze energievoorziening anders?
Er zijn nogal wat redenen waarom we anders met onze energie moeten omgaan. De belangrijkste is natuurlijk de verandering van het klimaat. Doordat we fossiele brandstoffen (aardgas, aardolie, steenkool) gebruiken, stoten we veel CO2 uit en dat heeft grote gevolgen. De temperatuur op aarde loopt op en de zeespiegel stijgt. We hebben lang gedacht dat we daar pas in de verre toekomst last van zouden krijgen, maar de problemen komen steeds sneller op ons af. Nu al hebben we vaker te maken met extreme droogte én overvloedige regenbuien. Bovendien smelten de poolkappen in een hoger tempo dan verwacht, waardoor de klimaatrisico’s in een stroomversnelling komen. In eigen land komen daar de aardbevingen in Groningen bij, die het gevolg zijn van de gaswinning in die provincie. Dat is nóg een reden om zo snel mogelijk over te stappen op duurzame energiebronnen, zoals zon, wind en aardwarmte. Uiteraard zijn we niet alleen in Nederland bezig met de energietransitie. Bijna alle landen begrijpen dat het hard nodig is om ons energieverbruik anders aan te pakken. Sterker nog; de meeste andere landen in Europa zijn er al een stuk verder mee dan wij.
Uw woning is belangrijk voor de energievoorziening
Wordt iedere woning straks een energiecentrale die zijn eigen elektriciteit produceert? Nee. Al is het maar omdat niet iedere woning daar geschikt voor is. Voor zonnepanelen is lang niet overal ruimte en een windmolentje op het balkon levert niet genoeg stroom op om de koelkast aan de praat te houden. Maar of u nu zelf energie levert of niet, uw woning wordt in ieder geval een belangrijk onderdeel van het netwerk. Door vraag en aanbod van elektriciteit slim op elkaar af te stemmen, kunnen we veel kosten besparen. Dat levert uiteindelijk iedereen een zo laag mogelijke energierekening op.
Meer aanbod én meer vraag
Op steeds meer plaatsen in ons land wordt duurzame energie geproduceerd. Soms gebeurt dat grootschalig, in de vorm van grote windmolenparken en weides met zonnepanelen. Maar veel vaker gaat het om kleinschalige productie. Inmiddels zijn op honderdduizenden woningen en bedrijfsgebouwen in Nederland zonnepanelen te vinden. En die leveren meer en meer stroom aan het elektriciteitsnet. Dat groeiende aanbod is hard nodig, want ook de vraag stijgt snel. Als we afscheid nemen van fossiele brandstoffen (en met name van het aardgas), hebben we véél meer elektriciteit nodig. Alleen al voor de toename van het aantal warmtepompen is een flinke hoeveelheid extra stroom nodig en als het éven kan, moeten we al die energie natuurlijk op een duurzame manier produceren.
“We denken te makkelijk over de energie die we produceren.”
De groei van zonne-energie én de toenemende vraag naar elektriciteit stellen de netbeheerders én de installatiebedrijven in ons land voor allerlei praktische uitdagingen. Vooral het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod is een lastige klus. De zon schijnt namelijk lang niet altijd op de dagen en tijdstippen waarop we de zonnestroom het hardst nodig hebben. Soms is het aanbod van stroom dus enorm, terwijl er op andere momenten een tekort dreigt. Wouter Wolfswinkel, programmamanager business development bij Vattenfall: “We denken nog altijd heel makkelijk over het leveren van de zonne-energie die we zelf produceren. Ik heb iets over, dat geef ik terug aan het elektriciteitsnet en daar wil ik dan ook nog een goede prijs voor. Maar het terugnemen van die elektriciteit is natuurlijk niet gratis. We hebben niet alleen de netbeheerder, de energieleverancier en de installateur nodig om dat allemaal in goede banen te leiden, maar ook de bewoners. Om de kosten van onze energievoorziening in de hand te houden, moeten we samen vraag en aanbod beter op elkaar gaan afstemmen.”
Energiebalanceerders
Wolfswinkel denkt dat er veel creativiteit nodig is om de capaciteit van het net toereikend en betaalbaar te houden: “We zullen oplossingen nodig hebben om vraag en aanbod meer met elkaar in evenwicht gaan brengen. Om dat te regelen moeten ze als het nodig is kunnen ingrijpen in het energieverbruik en in de energieproductie. Je zou ze energiebalanceerders kunnen noemen. “Zo’n energiebalanceerder kan een zelfstandig opererend apparaat in de meterkast zijn, maar het kan ook een organisatie zijn. Energiebalanceerders kunnen bijvoorbeeld beslissen dat de oplader van je auto in de winter ’s morgens om half acht even wordt uitgeschakeld omdat er dan in je wijk veel vraag naar stroom is. Als iedereen om zes uur ’s avonds een warm huis wil hebben, regelen energiebalanceerders dat de warmtepompen niet allemaal tegelijk worden ingeschakeld, maar één voor één. En op een zonnige dag zorgen ze ervoor dat je zonnepanelen niet álle stroom aan het net leveren, maar een deel ervan gebruiken om het water in het buffervat van je warmtepomp op te warmen. Op die manier wordt iedere woning een radertje in de energievoorziening. Waar we even aan zullen moeten wennen, is dat je als woningeigenaar en energieproducent flexibeler moet worden. Ik verwacht dat het verdienmodel voor de eigenaren van zonnepanelen voor een deel plaatsmaakt voor een bespaarmodel. We houden de kosten beheersbaar en daar hebben álle gebruikers van energie voordeel van.”
Energie krijgen van elkaar
De energiebalanceerder die Wouter Wolfswinkel voorstelt ligt misschien niet meer zo ver in de toekomst als op het eerste gezicht lijkt. Sterker nog: in een iets andere vorm maken kleinschalige, duurzame energieproducenten nu al gebruik van het overschot aan stroom dat zonnepanelen nu eenmaal zo nu en dan opleveren. Powerpeers is een slim en succesvol netwerk van mensen die duurzame energie opwekken én met elkaar delen. Daarnaast is het met slimme technologie óók mogelijk om het verbruik van energie beter af te stemmen op de momenten waarop de momenten waarop de zonnepanelen wel en niet produceren. Als de wasmachine, de warmtepomp of de elektrische boiler ‘weet’ dat de zon schijnt, kan het apparaat op dat moment zichzelf inschakelen. Slimme opladers kunnen zichzelf juist uitzetten wanneer de zon ondergaat.
Energie opslaan
Het verschil tussen productie en verbruik van elektriciteit is misschien ook te overbruggen door de energie die we op een bepaald moment ‘over’ hebben, tijdelijk op te slaan en te gebruiken wanneer dat nodig is. Eigenlijk bestaan die al; denk maar aan de elektrische boiler en de warmtepompboiler. Die slaan elektriciteit op in de vorm van warmte. Ondertussen wordt er hard gewerkt aan technieken waarmee we ook op andere manieren energie op kunnen slaan. Zo zijn er op diverse plaatsen experimenten met waterstof en brandstofcellen. Ook grote batterijen, waarin u de elektriciteit van uw zonnepanelen ‘bewaart’, zouden in de toekomst eventueel uitkomst kunnen bieden. Helaas geldt voor al die technieken dat ze nog niet vandaag of morgen een afdoende oplossing vormen. Tot het zover is, zullen we dus vooral vraag en aanbod zo goed mogelijk op elkaar af moeten stemmen. En daarin is ook uw woning een onmisbare schakel.
Wat is saldering?
Heeft u zonnepanelen, dan levert u de stroom die u niet zelf gebruikt terug aan het elektriciteitsnet. Sinds 2004 krijgt u daarvoor dezelfde prijs als die u zelf voor uw stroom betaalt. Met andere woorden: de stroom die u zelf opwekt mag u voor de energierekening aftrekken van de stroom die u verbruikt. Omdat de energieprijs voor een groot deel uit belastingen bestaat, betekent deze salderingsregeling eigenlijk dat u een belastingvoordeel krijgt van de overheid. De regeling blijft nog bestaan tot 2025. Het belastingvoordeel wordt vanaf dan stap voor stap afgebouwd.